Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele lichtjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het bekende sterrenbeeld Maagd (Virgo).
Mythologie
Dit sterrenbeeld kan in verband gebracht worden met veel mythische godheden en legenden waarvan volgens één Maagd de dochter was van Jupiter en Themis genaamd Astrea. In het Gouden Tijdperk leefden de goden en de mensen in volmaakte harmonie onder de heerschappij van de god Kronos maar in het Zilveren Tijdperk werd deze macht overgenomen door Jupiter en ontstonden de eerste conflicten en meningsverschillen tussen mensen en goden. Astrea zag hoe de relaties tussen mensen en goden steeds achteruit gingen en trok zich vervolgens bedroeft terug op een berg. Later vluchtte Astrea naar de hemel toen ze de verwoestende kracht zag die werd veroorzaakt door het menselijk geweld. Volgens andere legendes en mythische verhalen zou Maagd ook wel de naam Ceres gehad hebben die de Romeinse god van de oogst was en in haar hand een korenaar droeg die nu op afbeeldingen wordt voorgesteld als de helderste ster uit dit sterrenbeeld Spica.
Waar en wanneer vind ik de Maagd aan de sterrenhemel?
Het sterrenbeeld Maagd (Virgo) is één van sterrenbeelden uit de Dierenriem. Dit grote sterrenbeeld is gemakkelijk terug te vinden aan de nachtelijke hemel doordat het ten zuidoosten ligt van dat andere bekenden sterrenbeeld: Leeuw. Het sterrenbeeld Maagd is de hele nacht gemakkelijk zichtbaar in het voorjaar, omstreeks april, maar in het begin van de zomer wordt het steeds moeilijk om dit waar te nemen. De beste tijd om deze sterrengroep te zien is eind mei omstreeks negen uur 's avonds. In de winter zal men moeten wachten tot het tweede deel van de nacht. In grootte is Virgo het 2de sterrenbeeld.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Hoofdhaar (Coma Berenices)
- Leeuw (Leo)
- Beker (Crater)
- Raaf (Corvus)
- Waterslang (Hydra)
- Weegschaal (Libra)
- Ossenhoeder (Boötes)
Wat zijn de belangrijkste sterren?
De helderste ster uit dit sterrenbeeld kreeg de naam Spica en dit betekent zoveel als “de korenaar”. Deze witte ster is in werkelijkheid een dubbelster maar deze twee sterren staan zo dicht bij elkaar dat geen enkele telescoop ze kan onderscheiden doordat het vlak van hun baan om elkaar een heel kleine hoek maakt waardoor ze elkaar geregeld bedekken. Hierdoor zien we deze twee sterren vaak als één ster van de eerste magnitude maar de twee sterren kennen een helderheidverschil van één tiende magnitude om de 4 dagen. Nog een zeer heldere ster in dit sterrenbeeld is Gamma die ook Porrima wordt genoemd en magnitude 2,7 heeft. Dit is eveneens een dubbelster en beide sterren doen er 170 jaar over om één omwenteling om elkaar af te leggen. Deze twee sterren zijn met een telescoop mooi van elkaar te scheiden enkel als deze zich het verst van elkaar bevinden en nog een unieke eigenschap aan deze twee sterren is dat ze vrijwel dezelfde afmetingen en kleur hebben.
Welke andere objecten zijn er te vinden in Maagd?
Het sterrenbeeld Maagd (Virgo) is voor astronomen één van de belangrijkste constellaties omdat zich in dit gebied een cluster bevindt dat bestaat uit duizenden sterrenstelsels die op enkele tientallen miljoenen lichtjaren van ons verwijderd zijn. Deze zogeheten 'Virgocluster' bevat tal van deep-sky objecten uit de bekende lijst met Messierobjecten (Messier 49, Messier 58, Messier 59, Messier 60, Messier 61, Messier 84, Messier 86, Messier 87, Messier 89, Messier 90 Messier 104). Verschillende van deze sterrenstelsels zijn al zichtbaar met een kleine telescoop als wazige vlekjes. Eén van de mooiste sterrenstelsels uit de Virgocluster is Messier 58. Dit spiraalvormig sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 9,7 en bevindt zich op een afstand van 60 miljoen lichtjaar van ons. Het stelsel heeft een zeer actieve kern en in 1988 en 1989 werd er in dit sterrenstelsel een supernova waargenomen. Nog een prachtig sterrenstelsel dat we in het sterrenbeeld Maagd kunnen waarnemen, is Messier 104. Dit sterrenstelsel kennen we ook onder de naam 'Sombreronevel' omwille de gelijkenis met een sombrero (Mexicaanse hoed) en heeft een visuele helderheid van magnitude 8. Messier 104 heeft een diameter die wordt geschat tussen 50 000 en 140 000 lichtjaar en massa bedraagt ongeveer 800 miljard zonsmassa's. Met een 10cm telescoop is er al iets van dit prachtig sterrenstelsel te herkennen en met een 15cm telescoop worden de stofbanen al een beetje zichtbaar. Nog een voorbeeld van een prachtig sterrenstelsel in het sterrenbeeld Maagd is NGC 4639. Dit balkspiraalstelsel bevindt zich op een afstand van 78 miljoen lichtjaar van ons en heeft een visuele helderheid van magnitude 11,4 waardoor dit enkel zichtbaar is met grotere telescopen. In het sterrenbeeld Maagd (Virgo) kunnen we ook een kleine groep van sterrenstelsels terugvinden die beter bekend is als 'Markarians Ketting'. De groep van sterrenstelsel werd genoemd naar de Armeense astrofysicus Benjamin Markarian die de stelsels begin jaren '60 van de 20e eeuw ontdekte. Sterrenstelsels die deel uitmaken van Markarians Ketting zijn Messier 84, NGC 4435, NGC 4438, NGC 4443, NGC 4458 en NGC 4473.
Het sterrenstelsel Messier 58 - Foto: Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona
De prachtige Sombreronevel - Foto: NASA/ESA
De groep met sterrenstelsels Markarians Ketting - Foto: Hewholooks/Wikipedia
