Laatste nieuws

Hoewel ze niet rond onze zon draaien, zijn zogeheten 'sub-Neptunes' het meest voorkomende type exoplaneet, of planeet buiten ons zonnestelsel, dat in ons melkwegstelsel is waargenomen. Deze kleine, gasvormige planeten zijn gehuld in mysterie... en vaak in een waas. Door exoplaneet TOI-421 b waar te nemen, helpt NASA's James Webb Space Telescope wetenschappers om sub-Neptunes exoplaneten te begrijpen op een manier die voor de lancering van de ruimtetelescoop niet mogelijk was.

In 2020 ontdekten astronomen WD 1856+534 b, een gasreus die 81 lichtjaar van de aarde rond een ster draait. Deze exoplaneet, die ruwweg zes keer zo zwaar is als Jupiter (waardoor het een “super-Jupiter” is), is de eerste bekende planeet die rond een witte dwergster draait. In een recent artikel beschrijft een internationaal team van astronomen hun waarnemingen van deze exoplaneet met behulp van het Mid-Infrarood Instrument (MIRI) aan boord van de James Webb Space Telescope (JWST). Hun waarnemingen bevestigen dat WD 1856+534 b de koudste exoplaneet is die ooit is waargenomen.

Een internationaal team van wetenschappers onder leiding van een astrofysicus van de Rutgers University-New Brunswick heeft een potentieel stervormende wolk ontdekt die een van de grootste structuren aan de hemel is en een van de dichtstbijzijnde die ooit bij de zon en de aarde zijn ontdekt. De enorme bol waterstof, die lange tijd onzichtbaar was voor wetenschappers, werd onthuld door te zoeken naar zijn hoofdbestanddeel, moleculaire waterstof.

Astronomen van het MIT hebben een planeet ontdekt die zo'n 140 lichtjaar van de aarde verwijderd is en die snel aan het afbrokkelen is. De afbrokkelende wereld heeft ongeveer de massa van Mercurius, hoewel hij ongeveer 20 keer dichter bij zijn ster cirkelt dan Mercurius bij de zon, en elke 30,5 uur een baan aflegt. Zo dicht bij zijn ster is de planeet waarschijnlijk bedekt met magma dat de ruimte in kookt. Terwijl de planeet rond zijn ster draait, verliest hij een enorme hoeveelheid mineralen aan het oppervlak en verdampt hij in feite.

Astronomen hebben de meest veelbelovende tekenen tot nu toe ontdekt van een mogelijke biosignatuur buiten het zonnestelsel, hoewel ze voorzichtig blijven. Met behulp van gegevens van de James Webb Space Telescope (JWST) hebben de astronomen, onder leiding van de Universiteit van Cambridge, de chemische vingerafdrukken van dimethylsulfide (DMS) en/of dimethyldisulfide (DMDS) ontdekt in de atmosfeer van de exoplaneet K2-18b, die in de bewoonbare zone rond zijn ster draait.

Waarnemingen van NASA's James Webb ruimtetelescoop hebben een verrassende wending gegeven aan het verhaal over wat wordt gezien als de eerste ster die een planeet inslikt. De nieuwe bevindingen suggereren dat de ster niet opzwol om een planeet te omhullen, zoals eerder werd verondersteld. In plaats daarvan laten Webb's waarnemingen zien dat de baan van de planeet in de loop van de tijd kromp, waardoor de planeet langzaam dichter bij zijn ondergang kwam, totdat hij volledig werd opgeslokt.

Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van de NASA/ESA Hubble-ruimtetelescoop nieuwe metingen gedaan van de rotatiesnelheid van Uranus in het binnenste van de planeet. Deze metingen zijn met een nieuwe techniek 1000 keer nauwkeuriger dan eerdere schattingen. Door meer dan tien jaar Hubble-waarnemingen van de poollichten van Uranus te analyseren, hebben de onderzoekers de rotatieperiode van de planeet verfijnd en een cruciaal nieuw referentiepunt voor toekomstig planeetonderzoek vastgesteld.

NASA's James Webb ruimtetelescoop heeft voor het eerst heldere poollichtactiviteit op de gasplaneet Neptunus vastgelegd. Aurora's ontstaan wanneer energetische deeltjes, vaak afkomstig van de zon, vast komen te zitten in het magnetische veld van een planeet en uiteindelijk de bovenste atmosfeer raken. De energie die vrijkomt bij deze botsingen creëert de kenmerkende gloed.

Een angstaanjagende glimp van een mogelijk lot van ons Melkwegstelsel is aan het licht gekomen dankzij de ontdekking van een kosmische anomalie die ons begrip van het heelal op de proef stelt. Een internationaal team van astronomen onder leiding van de CHRIST University in Bangalore heeft ontdekt dat een enorm spiraalstelsel op bijna een miljard lichtjaar afstand van de aarde een superzwaar zwart gat herbergt dat miljarden keren zo groot is als de massa van de zon en dat kolossale radiojets voortstuwt met een diameter van zes miljoen lichtjaar.

Gegevens van de NISAR-satelliet zullen worden gebruikt om de groei van gewassen in kaart te brengen, de gezondheid van planten te volgen en de vochtigheid van de bodem te controleren. Wanneer de NISAR-satelliet (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) dit jaar gelanceerd wordt, zal hij een krachtige gegevensstroom leveren die boeren in de VS en de rest van de wereld kan helpen. Deze nieuwe aardobservatie missie van NASA en de Indiase Space Research Organisation (ISRO) zal helpen om de groei van gewassen van aanplant tot oogst te volgen, wat cruciale inzichten oplevert in hoe de aanplant te timen, irrigatieschema's aan te passen en uiteindelijk het beste te halen uit een andere kostbare hulpbron: tijd.

Een internationaal team van astronomen dat samenwerkt met de Canada France Hawaii Telescope heeft maar liefst 128 extra manen ontdekt die rond Saturnus draaien. Het Minor Planet Center heeft de ontdekkingen op 11 maart 2025 officieel bevestigd. Het team observeerde Saturnus herhaaldelijk tussen 2019 en 2021 en combineerde meerdere beelden, waardoor ruis werd verminderd en het signaal van de manen werd versterkt. In eerste instantie vonden ze 64 nieuwe manen en nog veel meer objecten die op dat moment nog niet konden worden bevestigd.

Met behulp van de Gemini North telescoop, de helft van het International Gemini Observatory, deels gefinancierd door de U.S. National Science Foundation en geëxploiteerd door NSF NOIRLab, hebben astronomen vier exoplaneten ontdekt die rond de Ster van Barnard draaien, het dichtstbijzijnde stersysteem bij de aarde. Een van de planeten is de minst massieve exoplaneet die ooit is ontdekt met behulp van de radiale snelheidstechniek, wat een nieuwe maatstaf is voor het ontdekken van kleinere planeten rond nabije sterren.

Een team onderzoekers heeft met behulp van gegevens van het W. M. Keck Observatory op Maunakea, Hawaï, en NASA's Hubble ruimtetelescoop een waarschijnlijk stabiel trio van ijzige ruimterotsen ontdekt in de Kuipergordel van het zonnestelsel. Als het wordt bevestigd als het tweede dergelijke drielichamensysteem dat in de regio is gevonden, suggereert het 148780 Altjira-systeem dat er soortgelijke drielichamen op ontdekking wachten, wat een bepaalde theorie over de geschiedenis van ons zonnestelsel en de vorming van Kuipergordelobjecten (KBO's) zou ondersteunen. Het onderzoek, geleid door de Brigham Young University, is vandaag gepubliceerd in het tijdschrift The Planetary Science Journal.

Op 28 februari 2025 beëindigt de gammastraling-telescoop van het Europees ruimteagentschap ESA zijn waarnemingen. Gedurende zijn 22 jaar in de ruimte heeft Integral onze kijk op de meest dramatische gebeurtenissen in het heelal veranderd. Het hoogenergetische observatorium speelde een centrale rol bij het onthullen van de aard van de kosmische explosies die bekend staan als gammastraal-uitbarstingen en bij het blootleggen van de oorsprong van zwaartekrachtgolf gebeurtenissen. Onlangs heeft het unieke inzichten opgeleverd in hoe thermonucleaire ontploffingen straalstromen in neutronensterren aandrijven en heeft het de gigantische vlam van een extragalactische magnetar vastgelegd.

In de eerste gegevens van het Dark Energy Spectroscopic Instrument hebben wetenschappers de grootste steekproeven ooit ontdekt van zwarte gaten van gemiddelde massa en dwergstelsels met een actief zwart gat. Deze grote statistische steekproeven maken diepgaandere studies mogelijk naar de dynamiek tussen de evolutie van dwergstelsels en de groei van zwarte gaten en bieden enorme ontdekkingsmogelijkheden rond de evolutie van de vroegste zwarte gaten in het heelal.

De Copernicus Sentinel-1C satelliet is nog maar twee maanden geleden gelanceerd en wordt nog steeds in gebruik genomen. Opmerkelijk genoeg laat hij nu al zien hoe zijn radargegevens kunnen worden gebruikt om de vorm van het aardoppervlak uiterst nauwkeurig in kaart te brengen. Deze eerste interferometrie resultaten tussen satellieten verzekeren dat de Sentinel-1C-satelliet verzakkingen, stijgingen, gletsjerstromen en rampen zoals aardverschuivingen en aardbevingen kan volgen. Sentinel-1C is net als zijn voorgangers uitgerust met een C-band Synthetic Aperture Radar (SAR)-instrument.

Witte dwergen zijn de overblijfselen van ooit schitterende hoofdreekssterren zoals onze zon. Ze zijn extreem dicht en fuseren niet meer. Het licht dat ze uitstralen is alleen afkomstig van restwarmte. Astronomen hebben getwijfeld of witte dwergen bewoonbare planeten kunnen herbergen, deels vanwege de tumultueuze weg die ze afleggen om witte dwergen te worden, maar nieuw onderzoek suggereert iets anders. Witte dwergen zijn zo klein dat hun bewoonbare zones net zo klein zouden zijn. Hun bewoonbare zones kunnen variëren van slechts 0,0005 tot 0,02 AE van de ster. Binnen dat bereik zouden planeten tidally locked zijn. De ene kant van de planeet zou last kunnen hebben van het op hol geslagen broeikaseffect, terwijl de andere kant frigide zou kunnen zijn. Een ander probleem betreft het bestaan van witte dwergplaneten zelf. Er zijn aanwijzingen dat ze bestaan, maar hun populatie is onbepaald.

Een buitengewone gebeurtenis die overeenkomt met een neutrino met een geschatte energie van ongeveer 220 PeV (220 x 1015 elektronvolt of 220 miljoen miljard elektronvolt), werd op 13 februari 2023 gedetecteerd door de ARCA-detector van de kilometer kubieke neutrinotelescoop (KM3NeT) in de diepzee. Deze gebeurtenis, KM3-230213A genaamd, is het meest energetische neutrino dat ooit is waargenomen en levert het eerste bewijs dat neutrino's met zulke hoge energieën worden geproduceerd in het heelal.

Euclid, een ESA-missie (European Space Agency) met bijdragen van NASA, heeft een verrassende ontdekking gedaan in onze kosmische achtertuin: een fenomeen dat een Einstein-ring wordt genoemd. Een Einstein-ring is licht van een ver sterrenstelsel dat buigt om een ring te vormen die lijkt uitgelijnd met een voorgrondobject. De naam verwijst naar Albert Einstein, wiens algemene relativiteitstheorie voorspelt dat licht buigt en helderder wordt rond objecten in de ruimte. Op deze manier fungeren bijzonder massieve objecten zoals sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels als kosmische vergrootglazen, waardoor nog verder weg gelegen objecten zichtbaar worden. Wetenschappers noemen dit gravitationele lensvorming.

Onze maan blijft ons verrassen met verbazingwekkende kenmerken. Wetenschappers hebben onlangs nieuwe informatie gedeeld over twee ravijnen die zijn ontstaan door een grote maaninslag. De locatie is het Schrödinger-bekken in de buurt van de zuidpool van de maan. Het werd gevormd toen een asteroïde of mogelijk zelfs een overgebleven planetesimaal op het oppervlak insloeg. Het kostte maar een paar minuten om die enorme krater uit te graven en het landschap te splijten tot twee enorme breuken die zich uitstrekken vanaf de plek.

NASA lanceerde op 8 februari 2024 klimaatsatelliet PACE met aan boord het Nederlandse fijnstofinstrument SPEXone. Een jaar lang observeren levert nu een driedelige wereldkaart op van aerosolen. Die toont de verspreiding van fijne en grove aerosolen en van deeltjes die zonlicht reflecteren of juist absorberen. Dat laatste heeft respectievelijk een afkoelend en opwarmend effect op het klimaat. SPEXone is gebouwd door SRON en Airbus Netherlands, met ondersteuning van TNO.