Laatste nieuws

Aan de hand van nieuwe waarnemingen met ESO’s VLT Survey Telescope hebben astronomen drie verschillende populaties van ‘babysterren’ ontdekt in de Orionnevel-sterrenhoop. Deze onverwachte ontdekking levert zeer waardevolle nieuwe inzichten op over de wijze waarop zulke sterrenhopen ontstaan. Dat suggereert dat de vorming van sterren schoksgewijs gaat, en elke stellaire geboortegolf zich veel sneller voltrekt dan tot nog toe werd aangenomen.

OmegaCAM – de groothoekcamera van ESO’s VLT Survey Telescope (VST) – heeft een schitterende nieuwe opname gemaakt van de spectaculaire Orionnevel, waarop diens centrale opeenhoping van jonge sterren zeer gedetailleerd is vastgelegd. Met een afstand van ongeveer 1350 lichtjaar is deze gasnevel een van de meest nabije stellaire kraamkamers van zowel lichte als zware sterren [1]. Maar dit is meer dan alleen een mooi plaatje. Een team onder leiding van ESO-astronoom Giacomo Beccari heeft deze gegevens van ongeëvenaarde kwaliteit gebruikt om nauwkeurige metingen te doen van de helderheden en kleuren van alle sterren in de Orionnevel-sterrenhoop. Deze metingen stellen astronomen in staat om de massa’s en leeftijden van de sterren te bepalen. Tot hun verrassing lieten de gegevens zien dat er sprake is van drie verschillende reeksen die in leeftijd lijken te verschillen. ‘Toen ik de gegevens voor het eerst zag, had ik een van die ‘wauw-momenten’ die je als astronoom slechts één of twee keer in je leven meemaakt,’ zegt Beccari, hoofdauteur van het artikel waarin de resultaten worden gepresenteerd. ‘De ongelooflijke kwaliteit van de OmegaCAM-beelden wijst zonder enige twijfel uit dat er in het centrale deel van Orion sprake is van drie afzonderlijke populaties van sterren.’

Mede-auteur Monika Petr-Gotzens, ook verbonden aan ESO, voegt daaraan toe: ‘Dit is uiterst significant. Wat we zien is dat de sterren van een sterrenhoop niet allemaal tegelijk zijn ontstaan. Dit zou weleens kunnen betekenen dat we ons begrip van hoe sterren in een sterrenhoop worden gevormd moeten bijstellen.’ De astronomen hebben zorgvuldig gekeken naar de mogelijkheid dat de verschillende helderheden en kleuren van sommige sterren niet het gevolg zijn van verschillen in leeftijd, maar worden veroorzaakt door verborgen begeleidende sterren, die ervoor zouden zorgen dat de sterren helderder en roder lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Maar dit idee zou betekenen dat zulke paren heel ongewone eigenschappen moeten hebben, die nog nooit zijn waargenomen. Ook andere kenmerken van de sterren, zoals hun rotatiesnelheden en spectra, wijzen erop dat zij in leeftijd moeten verschillen [2].

‘Hoewel we de mogelijkheid dat deze sterren dubbelsterren zijn nog niet helemaal kunnen uitsluiten, lijkt het veel aannemelijker dat we hier te maken hebben met drie opeenvolgende generaties van sterren die binnen minder dan drie miljoen jaar zijn ontstaan,’ concludeert Beccari. De nieuwe resultaten wijzen er sterk op dat de stervorming in de Orionnevel-sterrenhoop niet alleen met horten en stoten gaat, maar ook veel sneller verloopt dan voorheen werd aangenomen.

Noten

[1] De Orionnevel is met tal van ESO-telescopen waargenomen, zoals (in zichtbaar licht) met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop (eso1103) en (in het infrarood) met VISTA (eso1701) en het HAWK-I-instrument van de Very Large Telescope (eso1625). [2] Het team heeft ook ontdekt dat de drie verschillende generaties verschillende rotatiesnelheden vertonen: de jongste sterren roteren het snelst, de oudste het langzaamst. De sterren zouden kort na elkaar – binnen drie miljoen jaar – zijn gevormd.