De Thirty Meter Telescope (TMT), een groot internationaal project dat al lang op de planning stond voor bouw in Hawaï, krijgt mogelijk een nieuwe thuisbasis. In mei 2025 kondigde de regering van de Amerikaanse president Donald Trump plannen aan om verdere steun voor de telescoop stop te zetten als onderdeel van haar voorstellen om de financiering voor de Amerikaanse National Science Foundation (NSF), die het ontwerp van de telescoop heeft ondersteund, te halveren.
Nu heeft de Spaanse regering voorgesteld om de gigantische faciliteit naar La Palma, op de Canarische Eilanden, te halen, en ondersteunt zij dit initiatief met een toezegging van 400 miljoen euro (470 miljoen dollar). “Spanje versterkt zijn engagement als toevluchtsoord voor de wetenschap en zet in op uitmuntend onderzoek en technologische innovatie”, schreef de Spaanse minister van Wetenschap en Innovatie, Diana Morant, op het sociale mediaplatform X, toen ze op 23 juli de financiering aankondigde. Volgens een verklaring van haar ministerie heeft Morant al een formeel voorstel ingediend bij het bestuur van TMT om de telescoop te huisvesten. Het bestuur moet een dergelijk voorstel goedkeuren voordat het kan worden uitgevoerd. De TMT liep “het risico te worden lamgelegd”, zei de minister tijdens een vergadering.
Een nieuwe generatie
De 30 meter brede lichtverzamelende spiegel van de telescoop zou die van de beste optische telescopen van vandaag in de schaduw stellen. Het is een van de drie telescopen van deze omvang die momenteel in ontwikkeling zijn en die astronomen in staat zullen stellen om de kosmos met een ongekende resolutie te bestuderen. La Palma wordt al lang genoemd als back-uplocatie voor de telescoop, mocht de ontwikkeling ervan op de Hawaiiaanse berg Maunakea, waar activisten zich tegen de bouw verzetten, vastlopen. Een nadeel van de Spaanse locatie is dat deze, met een hoogte van 2.250 meter op La Palma, lager ligt dan de locatie op Maunakea, die 4050 meter hoog is. Dit betekent dat de telescoop door meer atmosfeer zou moeten kijken, wat de kwaliteit van de waarnemingen zou beïnvloeden.
De bezuinigingen in de VS zijn nog lang niet definitief. De voorstellen van de regering moeten worden goedgekeurd door het Amerikaanse Congres, dat tekenen heeft gegeven dat het zich in grote lijnen zal verzetten tegen maatregelen om de NSF te ontmantelen. Maar zelfs onder het presidentschap van Joe Biden in 2024 hadden financiers laten doorschemeren dat ze misschien slechts één van de twee megatelescopen zouden kunnen financieren die Amerikaanse astronomen hoopten te bouwen; veel waarnemers verwachten nu dat de totale kosten voor de TMT meer dan 3 miljard dollar zullen bedragen. In haar voorstellen gaf de regering-Trump duidelijk de voorkeur aan het alternatief: de 25 meter hoge Giant Magellan Telescope, die in Chili zou worden geplaatst.
Volgens de verklaring van het Spaanse ministerie zou de financiering voor de TMT afkomstig zijn van het Spaanse Centrum voor Technologische Ontwikkeling en Innovatie, een agentschap dat is aangesloten bij het ministerie en dat geld ontvangt van zowel de Spaanse regering als de EU. Een woordvoerder van het ministerie vertelde Nature dat als de TMT op La Palma zou worden gebouwd, de beloofde financiering “geen invloed zou hebben op geplande investeringen”.
Spanje levert al een bijdrage aan de grootste van de drie faciliteiten van de volgende generatie, de 39 meter hoge European Extremely Large Telescope. De bouw van die faciliteit is al in volle gang in Chili en de telescoop zal naar verwachting in 2029 zijn eerste waarnemingen doen. De Roque de los Muchachos-sterrenwacht, waar de TMT zal worden ondergebracht als deze op La Palma wordt gebouwd, herbergt al ongeveer 20 telescopen en instrumenten. “Spanje wil en kan de thuisbasis zijn van de toekomst van de astronomie en astrofysica. We hebben de capaciteit en de politieke wil om dat te doen”, aldus Morant in een verklaring.
Bron: Nature.com
